intro(1) General Commands Manual intro(1) NAZWA intro - wprowadzenie do polecen uzytkownika OPIS Sekcja 1. podrecznika ekranowego opisuje polecenia i narzedzia dostepne dla uzytkownikow, na przyklad narzedzia obrobki teksow, powloki, kompilatory, przegladarki stron www, przegladarki plikow i obrazow, edytory itd. UWAGI Linux jest odmiana systemu UNIX i w zasadzie wszystkie uniksowe polecenia uzytkownika dzialaja dokladnie tak samo pod Linuksem (oraz pod FreeBSD i na wielu innych systemach uniksopodobnych). Pod Linuksem sa dostepne rozne graficzne srodowiska uzytkownika (GUI, graphical user interface), w ktorych mozna uzywac myszki do wykonywania roznych operacji, co pozwala zaczac prace bez wczesniejszego przebijania sie przez tony dokumentacji. Jednakze tradycyjnym srodowiskiem Uniksa jest interfejs linii polecen (CLI, command line interface), w ktorym wpisuje sie polecenia, aby powiedziec komputerowi, co ma zrobic. Jest to szybsze i ma wieksze mozliwosci, ale wymaga sprawdzenia, jakie te komendy sa. Ponizej przedstawiono podstawowe minimum, tak na poczatek. Logowanie Aby zaczac prace, najprawdopodobniej trzeba najpierw otworzyc sesje, wprowadzajac nazwe uzytkownika i haslo. Program login(1) uruchamia powloke (interpreter polecen). W przypadku srodowiska graficznego, wyswietlony zostanie ekran z menu lub ikonkami i powloke bedzie mozna uruchomic kliknieciem myszy. Patrz takze xterm(1). Powloka (shell) Polecenia sa wydawane powloce, czyli interpreterowi polecen. Jest to zwykly program i mozna go zmienic. Kazdy ma swoja ulubiona powloke. Ta standardowa nazywa sie sh. Patrz takze: ash(1), bash(1), chsh(1), csh(1), dash(1), ksh(1), zsh(1). Przykladowa sesja moze wygladac tak: knuth login: aeb Password: ******** $ date wto, 6 sie 2002, 23:50:44 CEST $ cal Lipiec 2002 ni po wt sr cz pi so 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 $ ls bin tel $ ls -l razem 2 drwxrwxr-x 2 aeb 1024 07-06 23:51 bin -rw-rw-r-- 1 aeb 37 07-06 23:52 tel $ cat tel maja 0501-1136285 piotr 0136-7399214 $ cp tel tel2 $ ls -l razem 3 drwxr-xr-x 2 aeb 1024 07-06 23:51 bin -rw-r--r-- 1 aeb 37 07-06 23:52 tel -rw-r--r-- 1 aeb 37 07-06 23:53 tel2 $ mv tel tel1 $ ls -l razem 3 drwxr-xr-x 2 aeb 1024 07-06 23:51 bin -rw-r--r-- 1 aeb 37 07-06 23:52 tel1 -rw-r--r-- 1 aeb 37 07-06 23:53 tel2 $ diff tel1 tel2 $ rm tel1 $ grep maja tel2 maja 0501-1136285 $ Uzycie kombinacji klawiszy Control-D zakonczylo sesje. Znak $ byl znakiem zachety -- jest to sposob oznajmiania przez powloke, ze jest gotowa na przyjecie kolejnego polecenia. Znak zachety moze byc skonfigurowany na wiele sposobow, mozna w nim umiescic takie rzeczy, jak nazwa uzytkownika, nazwa komputera, biezacy katalog, czas, itd. Przypisanie PS1="Co dalej, mistrzu? " zmieni znak zachety na wlasnie taki, jak podano. Widzielismy, ze istnieja polecenia date (wyswietla date i czas) oraz cal (pokazuje kalendarz). Polecenie ls listuje zawartosc biezacego katalogu -- mowi, jakie pliki znajduja sie w katalogu. Z opcja -l wyswietla dluga liste, ktora zawiera wlasciciela, rozmiar i date pliku oraz uprawnienia do czytania i/lub zmieniania pliku. Na przyklad plik "tel" ma 37 bajtow, jego wlascicielem jest aeb i wlasciciel moze czytac z pliku i do niego zapisywac, inni moga tylko czytac. Wlasciciela i uprawnienia mozna zmienic poleceniami chown i chmod. Polecenie cat wyswietla zawartosc pliku. (Nazwa pochodzi od "concatenate and print" ("scal i wydrukuj"): wszystkie pliki podane jako parametry sa laczone a nastepnie wysylane na "standardowe wyjscie" (zob. stdout(3)), w tym przypadku ekran terminalu). Polecenie cp (od "copy" -- ang. kopiuj) kopiuje plik. Polecenie mv (od "move" -- ang. "przenies") tylko zmieni mu nazwe. Polecenie diff wyswietla roznice miedzy dwoma plikami. Tutaj nie bylo zadnego wyjscia, poniewaz nie bylo roznic. Polecenie rm (od "remove" -- ang. "usun") usuwa plik i -- badz ostrozny! -- plik nieodwolalnie znika. Nie ma kosza ani nic w tym rodzaju. Usuniecie oznacza utracenie pliku. Polecenie grep (od "g/re/p") szuka wystapien podanego lancucha znakow w jednym lub wiecej plikach. Tutaj znalazlo numer telefonu Mai. Sciezki i katalog biezacy Pliki znajduja sie w rozleglym drzewie, hierarchii plikow. Kazda ma nazwe sciezki, opisujaca sciezke z korzenia drzewa (ktory jest nazywany /) do pliku. Na przyklad taka pelna sciezka mogloby byc /home/aeb/tel. Poniewaz podawanie pelnych sciezek za kazdym razem nie byloby zbyt wygodne, wiec dla plikow znajdujacych sie w biezacym katalogu mozna podac tylko ostatni komponent sciezki. To dlatego /home/eb/tel mozna skrocic do tel, jezeli biezacym katalogiem jest /home/aeb. Polecenie pwd wyswietla nazwe biezacego katalogu. Polecenie cd zmienia biezacy katalog. Porownaj polecenia cd i pwd i poznaj zastosowania cd: "cd", "cd .", "cd ..", "cd /" i "cd ~". Katalogi Polecenie mkdir tworzy nowy katalog. Polecenie rmdir usuwa katalog, jezeli jest pusty, lub zglasza blad w przeciwnym wypadku. Polecenie find (z raczej rozbudowana skladnia) wyszuka pliki o danej nazwie lub innej wlasciwosci. Na przyklad "find . -name tel" znalazloby wszystkie pliki tel, zaczynajac wyszukiwanie od obecnego katalogu (ktory jest nazywany .). A "find / -name tel" zrobiloby to samo, ale zaczeloby wyszukiwanie od korzenia drzewa. Poniewaz przeszukiwanie wielogigabajtowego dysku moze zajac sporo czasu, czasami lepszym pomyslem moze byc uzycie polecenia locate(1). Dyski i systemy plikow Polecenie mount dolacza system plikow znaleziony na jakims dysku (lub dyskietce, CDROM-ie itp.) do hierarchii systemu plikow. A umount z powrotem go odlacza. Polecenie df mowi, ile wolnego miejsca pozostalo na dysku. Procesy W systemach uniksowych moze jednoczesnie dzialac wiele procesow, zarowno uruchomionych przez uzytkownika, jak i systemowych. Procesy uruchamiane z konsoli sa procesami pierwszoplanowymi, a pozostale sa procesami dzialajacymi w tle. Polecenie ps pokazuje, jakie procesy sa aktywne i jakie numery zostaly przypisane tym procesom. Polecenie kill pozwala na pozbycie sie procesow. Bez zadnej opcji wysyla tylko przyjacielskie zadanie: prosze sie zakonczyc. A "kill -9", po ktorym nastepuje numer procesu, natychmiast zabije proces. Procesy pierwszoplanowe moga czesto zostac zabite przez nacisniecie Control-C. Wyszukiwanie informacji Istnieja tysiace polecen, kazde majace wiele opcji. Tradycyjnie polecenia sa udokumentowane w stronach podrecznika ekranowego (takich, jak ta), tak wiec polecenie "man kill" dokumentuje sposob uzycia polecenia "kill" (a "man man" wyswietla dokumentacje programu "man"). Program man wyswietla tekst za pomoca pagera, ktorym zazwyczaj jest less. Nacisnij klawisz spacji, aby wyswietlic kolejna strone, nacisnij q, aby zakonczyc. Wszelka dokumentacja zwyczajowo odwoluje sie do stron podrecznika ekranowego przez podanie nazwy i numeru sekcji, jak na przyklad man(1). Strony podrecznika sa zwiezle i pozwalaja na szybkie wyszukanie jakiegos zapomnianego szczegolu. Dla nowych uzytkownikow uzyteczny jest tekst wprowadzenia z wieksza liczba przykladow i wyjasnien. Z wieloma programami GNU/FSF sa dostarczane pliki info. Polecenie "info info" wyswietli wprowadzenie na temat uzycia programu info. Specjalne tematy sa czesto omawiane w dokumentach HOWTO. Sprawdz zawartosc katalogu /usr/share/doc/howto/pl lub /usr/share/doc/howto/en i uzyj przegladarki www, jezeli znajdziesz tam pliki HTML. ZOBACZ TAKZE ash(1), bash(1), chsh(1), csh(1), dash(1), ksh(1), locate(1), login(1), man(1), xterm(1), zsh(1), wait(2), stdout(3), man-pages(7), standards(7) TLUMACZENIE Autorami polskiego tlumaczenia niniejszej strony podrecznika sa: Adam Byrtek , Robert Luberda i Michal Kulach Niniejsze tlumaczenie jest wolna dokumentacja. Blizsze informacje o warunkach licencji mozna uzyskac zapoznajac sie z GNU General Public License w wersji 3 lub nowszej. Nie przyjmuje sie ZADNEJ ODPOWIEDZIALNOSCI. Bledy w tlumaczeniu strony podrecznika prosimy zglaszac na adres listy dyskusyjnej . Linux man-pages 6.06 31 pazdziernika 2023 r. intro(1)